کد مطلب:298732 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:188
فدک خالصه ی پیامبر و واگذاری آن به حضرت فاطمه
هنگامی كه ابوبكر بر اریكه خلافت نشست و زمام امور مسلمین را بدست گرفت، فدك حضرت زهرا علیهاالسلام را جزء اموال عمومی مسلمانان اعلام كرد.
فدك روستایی بود به فاصله ی دو یا سه روز از مدینه كه ساكنان آن یهودی بودند. [1] در معجم البلدان آمده است: پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله در سال هفتم هجرت خیبر را فتح نمود، چون خیبر آن به اهل فدك رسید به وحشت افتادند، و كسی را به حضور پیامبر اكرم فرستادند و پیشنهاد صلح دادند، بدین شرط كه نصف محصولات و اموال (و اراضی) خود را به مسلمانان بدهند، پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله با پیشنهاد آنان موافقت فرمودند، و چون مسلمانان برای گرفتن فدك پیكار
نكردند و اسب و ركاب آنان به این سرزمین نرسید، خالصه رسول خدا گشت. [2] و تنها در اختیار و تصرف پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم قرار گرفت و مسلمانان در آن حقی نداشتند.
پس از نزول آیه ی شریفه ی: «و ات ذا القربی حقه...»، [3] پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله به فرمان خداوند فدك را به حضرت زهرا علیهاالسلام بخشیدند. روایات ذیل نشانگر این است كه پیامبر صلی الله علیه و آله در زمان حیاتش فدك را به حضرت زهرا علیهاالسلام واگذار نمود.
ابوسعید خدری گوید: هنگامی كه آیه ی «وات ذا القربی حقه» نازل شد، پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله به حضرت زهرا علیهاالسلام فرمود، فدك مال تو. [4] .
«عطیه» گوید: پس از نزول آیه ی «وات ذا القربی حقه» پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله حضرت زهرا علیهاالسلام را فرا خواند و فدك را به او بخشید. [5] و حضرت علی- علیه السلام- بر عثمان بن حنیف والی خود در بصره می نویسد: از هر آنچه كه آسمان بر آن
سایه افكنده بود تنها فدك در اختیار ما بود. [6] .
مامون خلیفه ی عباسی در آغاز قرن سوم هجری به «قثم بن جعفر» فرماندار مدینه می نویسد: واگذاری فدك به حضرت فاطمه علیهاالسلام در زمان پیامبر امری آشكار و شناخته شده بوده است و خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله در آن اختلافی نداشته اند. [7] .
این فرمان از اهمیت فراوان برخوردار است زیرا یكصد سال پیش از طبری و سی سال پیش از بلاذری نوشته شده است. [8] .
در مورد حدود فدك و ارزش اقتصادی آنان روایت متعددی نوشته شده است و چنین به نظر می رسد كه املاك وسیع و آبادت و پردرآمدی بوده است. زیرا معاویه در دوران خلافتش فدك را بین مروان بن حكم و عمر بن عثمان و یزید بن معاویه تقسیم نمود. [9] و ابوبكر در پاسخ حضرت زهرا علیهاالسلام كه فدك را مطالبه نمود گفت: فدك از اموال عمومی مسلمانان بود و به رسول خدا تعلق نداشت و درآمدش در راه جهاد با كفار و انفاق در راه خدا مصرف می شد. [10] و به قولی دیگر فدك دارای چشمه های جوشان و نخلستانهای بسیار بود و در سال
حدود بیست و چهار هزار یا هفتاد هزار دینار درآمد داشت. [11] .
ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه می نویسد: عمر بن خطاب در دوران خلافتش، تصمیم گرفت یهودیان فدك را به شام تبعید كند، وی برای پرداخت قیمت نیمی از اراضی فدك كه در تملك یهودیان بود به قیمت عادلانه آن، مبلغ پنجاه هزار درهم تخمین زدند. [12] كه این نیز دلیل دیگری بر درآمد قابل توجه اراضی فدك می باشد.
[1] ر. ك: معجم البلدان، تاليف: شهاب الدين ابي عبدالله ياقوت حموي، دار احياء التراث العربي، بيروت- لبنان (1399 ه- 1979)، جلد چهارم، ص 238، فروغ ابديت، تاليف جعفر سبحاني، انتشارات دار التبليغ اسلامي قم، 1357، جلد دوم ص 669 در اين صفحه آمده است: مسافت فدك تا مدينه، يكصد و چهل كيلومتر بوده است.
[2] ر. ك: معجم البلدان، جلد چهارم، ص 238 در اين صفحه آمده است: «... فارسلوا الي رسول الله صلي الله عليه و آله ان يصالحهم علي النصف من ثمارهم و اموالهم فاجابها الي ذلك، فهي ممالم يوجف عليه بخيل و لا ركاب فكانت خالصه الرسول الله». و هم چنين رجوع شود به بلوغ الارب في معرفه احوال العرب، تاليف محمود شكري الوسي، دارالكتب علميه بيروت، بي تا، جلد اول، ص 192، مغازي، جلد دوم، ص 539 والمدينه المنوره، ج اول، ص 193.
[3] قرآن مجيد، سوره ي روم، آيه ي 38.
[4] احقاق الحق، جلد سوم، ص 549، كشف الغمه متن عربي ج هم، ص 202 در اين صفحه آمده است: «... لما نزلت: «فات ذا القربي حقه «يا رسول الله صلي الله عليه: يا فاطمه لك فدك».
[5] احقاق الحق، ص 545، و ص 102: «... دعا رسول الله صلي الله عليه و آله و آيه فاطمه عليهاالسلام فاعطاها فدك».
[6] ر. ك: شرح ابن ابي الحديد، جلد شانزدهم، ص 208، در اين صفحه آمده است: «بلي كانت في ايدينا فدك من كل ما اظلته السماء...».
[7] ر. ك: فتوح البلدان، تاليف امام ابي الحسن بلاذري، دارالكتاب علميه بيروت، لبنان 1398 ه-. 1979 م، ص 38. در اين صفحه آمده است: مامون نوشت: «... انه كان رسول الله اعطي ابنته فدكان و تصدق عليها بها، و ان ذلك كان امرا ظاهرا معروفا عند آله عليهم السلام...».
[8] ر. ك: زندگاني حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام، جعفر شهيدي، ص 118.
[9] ر. ك: شرح ابن ابي الحديد، جلد 16، ص 216.
[10] ر. ك: شرح ابن ابي الحديد، جلد 16، ص 214.
[11] ر. ك: سفينه البحار، متن عربي، جلد دوم، ص 351.
[12] ر. ك: شرح ابن ابي الحديد، جلد 16، ص 211، مغازي، جلد دوم، ص 539.